Республикӕ Хуссар Ирыстоны Генералон прокуратурӕйы уагъд æрцыд Генералон прокурор Собайты Григорийы кусӕн фембӕлд республикӕйы Мидхъуыддӕгты министр Мамиаты Эриславимӕ, афтæ ма Генералон прокуроры æмæ Мидхъуыддӕгты министры хӕдивджыты, прокуратурӕйы кусджыты архайдимæ.
Фембӕлды рӕстӕджы ӕрныхас кодтой Мидхъуыддӕгты министрады цӕттӕгонд закъоны проектыл "Фӕндагон змӕлды уагхалыны административон ӕмӕ уголовон бӕрндзинады тыххӕй", стӕй комплексон автоматизацигонд информацион системӕйы архайд "Ӕдас горӕт"-ы проблемӕтыл, Республикӕ Хуссар Ирыстоны Парламент прокуратурӕйӕн цы финансон фӕрӕзтӕ хардз бӕрӕг кӕнын бабар кодта, уый тыххæй.
Генералон прокурор раарфӕ кодта Мидхъуыддӕгты министрӕн йӕ принципиалон позицийы тыххӕй, цӕмӕй фӕхуыздӕр кӕна мадзӕлттӕ ӕмӕ мадзӕлттӕ профилактикӕ ӕмӕ фыдракӕндтӕ сбӕрӕг кӕныны тыххӕй, стӕй ма фӕндаггон уагхалджыты бафхӕрыны тыххӕй. Уый фӕнысан кодта, зӕгъгӕ, "Фӕндагон змӕлды уагӕвӕрдтӕ халыны тыххӕй административон ӕмӕ уголовон бӕрнондзинады" закъон ныры редакцийы фидаргонд ӕрцыд 2009 азы. Уыцы рӕстӕг республикӕйы куысты мызды рӕстӕмбис бӕрц уыд ӕрмӕст 2500-3000 сомы. Фӕлӕ уый уыцы закъон сфидар кӕныны къуылымпыдзинад нӕ рауад, уымӕн ӕмӕ йӕ сфидар кӕнын амынд уыд проблемӕйы арфдзинад ӕмӕ бӕстӕйы фӕндӕгтыл цы уавӕр сӕвзӕрд, уый ӕмбарыны тыххӕй, стӕй адӕмы ӕдасдзинадыл ӕцӕг аудыны тыххӕй. 15 азӕй фылдӕр иварты бӕрцытӕ нӕ ивтой.
Закъон ӕххӕст кӕнын хӕс у алы хӕрззонд ӕмӕ бӕрнон æмбæстагӕн дӕр. Сӕрмагонд уавӕрты, цыбырхъуыр цӕрджытӕн, иунӕг фӕрӕз ис ӕвӕрд гӕрӕнтӕ ӕмӕ уагӕвӕрдтӕ ӕххӕст кӕнынӕн ӕмӕ сты иваргонд санкцитӕ. Ивары бӕрц кӕнӕ ӕвзӕрст ӕфхӕрд ӕгъдаухалӕгӕн ӕнӕфӕразгӕ куы уа, уӕд дарддӕр халдзӕн, раздӕр куыд уыд, афтӕ, ӕмӕ уымӕй тӕссаг у фӕндагон змӕлды иннӕ архайджыты ӕдасдзинадӕн. Уый та у трагедиты ахӕсты, уымӕн арӕх ӕвдисӕн вӕййӕм. Фӕндаджы уагӕвӕрдтӕ тугӕй фыст сты, зӕгъгӕ, дзӕгъӕлы куы нӕ фӕзӕгъынц.
Ӕгъдаухалӕджы финансон фарнмӕ бацамындтытӕ ацы ран тынг ӕнаив сты, уымӕн ӕмӕ мах марӕгӕн хатырдзинад курдзыстӕм, йӕ царды рӕстӕмбис дӕргъвӕтиндзинад 70 азы бӕрц кӕй у ӕмӕ тӕрхондоны нысангонд ӕфхӕрд йӕ бон кӕй нӕ бауыдзӕн, ӕрмӕстдӕр уый тыххӕй. Алы адæймаг дӕр, нозтджынӕй рулыл чи бадт, йӕ тагъдады арӕнӕвӕрдыл чи ахызт, кӕнӕ фӕндаггон нысан "Фӕндаг ратт"-ы домӕн чи ницӕмӕ ӕрдардта, уый свӕййы потенциалон фыдгӕнӕг, уымӕн ӕмӕ тӕссаг уавӕры ӕвӕры канд йӕхи нӕ, фӕлӕ ма фӕндагыл цы бынтон адæм февзӕрд, уыдоны цард ӕмӕ ӕнӕниздзинад. Уымӕй уӕлдай, фӕндагон змӕлды уагӕвӕрдтӕ ӕххӕст кӕнын нӕ къухы куы бафта, уӕд республикӕйы уынгты ӕгъдау сӕвӕрдзыстӕм, адӕмы ӕдасдзинад сифтонг кӕндзыстӕм, фидын та никӕй хъӕудзӕн. Куы нӕ халай, уӕд фидын дӕр ницӕмӕн хъӕуы.
Уымӕй уӕлдай, Закъон "Административон ӕмӕ уголовон бӕрндзинады тыххӕй фӕндагон змӕлды уагхалыны тыххӕй"-йы рахаст фӕндон редакцийы комкоммӕ баст у Хуссар Ирыстоны Мидхъуыддӕгты оргӕнты кусджыты куысты мыздтӕ софинансированиимӕ, уымӕн ӕмӕ, уыцы фарстайы ӕгъдау ӕрӕвӕрыны тыххӕй, уыимӕ амынд закъон сфидар кӕныны хъуыддаджы ахъаз мадзӕлттӕ куы нӕ уа, уӕд Уӕрӕсейы Федерацийӕн 2026 азы январӕй фӕстӕмӕ йӕ бон у барадхъахъхъӕнджыты амынд категорийы куысты мыздӕн софинансировани нал дӕттын, уый та у ӕртӕ мин адӕймаджы бӕрц, куыд кусджытӕн сӕхи, афтӕ сӕ бинонты уӕнгты дӕр хынцгӕйӕ. "Ӕдас горӕт"-ы системӕйы тыххӕй фембӕлды архайджытӕ баныхас кодтой прокуророн басгӕрсты рӕстӕджы ӕмархайды алгоритмыл ӕмӕ сбӕрӕг кодтой хъӕугӕ документты ӕмӕ ӕрмӕджыты номхыгъд, кæцытæ прокуратурӕ сбӕрӕг кӕндзӕн.
Собайты Григорий бахахх кодта, зӕгъгӕ, уый у тынг ахсджиаг проект, уый хъӕуы ӕрмӕст фӕндагон змӕлды ӕдасдзинады рӕзтӕн нӕ, фӕлӕ алыхуызон фыдракӕндтӕ сбӕрӕг кӕнынӕн ӕмӕ раргом кӕнынӕн, адӕмы ӕдасдзинадыл ӕмӕ фыдракӕндтӕ ӕргом кӕнынӕн хорз ахъаз фӕуыдзӕн.
Собайты Григрий фӕнысан кодта, прокуратурӕ ӕмӕ Мидхъуыддӕгты оргӕнты ӕхсӕн координацийы ахадындзинад республикӕйы закъонад ӕмӕ барадхъахъхъӕныны фарстаты ахсджиаг нысаниуӕг. Уагдӕттӕ баныхас кодтой, сӕ иумӕйаг компетенцийы къабазы цы фарстатӕ ис, уыдонмӕ гӕсгӕ информаци иудадзыгдӕр ивыны тыххӕй.