Гæдиаты Никъала Секъайы (Юрийы) фырт
Революционер, сырх партизан, Советон хицауиуæгад æрфидар кæныны активон хайадисæг, зындгонд паддзахадон архайæг, хауы XX æнусы дыууынæм азты ирон ныхмæлæуды ирон легендарон революционертæ-хъайтарты æрттиваг плеядæмæ, Хуссар Ирыстоны Автономон областы пркуратурæйы рæзты хъуыддаджы хайадисæг, 1923-1925 азты Хуссар Ирыстоны Автономон областы прокурор.
Райгуырд 1890 азы 18 июлы ирон литературæйы классикы, ирон прозæйы бындурæвæрæг æмæ поэт Гæдиаты Секъайы (йæ фыд) хæдзары, уыд номдзыд ирон поэт, прозаик, драматург Гæдиаты Цомахъы æфсымæр. Рухстауæг бинонты хсæн куыд гоймаг, афтæ сырæзгæйæ æмæ æнусы райдианы ирон сфæлдыстадон интеллигенцийы корифейтæй иууыл хуыздæр æргъадтæ райсгæйæ Гæдиаты Никъала уæзгæ хайбавæрд бахаста уыцы азты прокуратурæйы интеллектуалон потенциалы рæзтмæ.
1905 азы каст фæцис Дзæуджыхъæуы духовон училище, Æрыдоны Александовскы духовон семинар. 1909 азæй службæ кодта Саниба æмæ Хъæдгæроны хъæуты аргъуаны амонæгæй. 1918 азы куыста Хъобан-Тырсыгомы партийы райкомы. Активон хайад иста Хуссар Ирыстоны революцион ралæудты.
1920 азы йæ партийы Округон комитет арвыста Ручъы зылды растадонтæм Дзадтиаты Алыксандримæ, кæцыимæ 1920 азы июны мæйы слæууыд Советон хицауиуæгады сæрыл Хуссар Ирыстоны гарзджын растады сæргъ. 8 июны Цхинвалы бирæадæмон митингы (митингы Президиум уыд, ныртæккæ Мидхъуыддæгты Министрад кæм ис, уыцы агъуысты, Карсанты Тикъуыны хæдзары хуссайраг фасады балкъоныл) Хуссар Ирыстоны Округон комитет Дзадтиаты Алыксандры бæрнæй, æмæ растадонтæй арæзт æрцæуæг Ревком, Гæдиаты Никъала æмæ Абайты Ладийы сæргълæудæй æнæхъæн Хуссар Ирыстоны расидтысты Советон хицауиуæгад. Революцион комитет (ревком) уыд, Гуырдзыстон бар кæмæ нæ дардта, ахæм хицауиуæгады фыццаг структурæ Хуссар Ирыстоны.
Куыд ревкомы политик, афтæ Гæдиаты Никъала бардзырд бафыста Хуссар Ирыстоны Советон хицауад расидыны тыххæй. Растад цъист куы æрцыд, уæд Гæдиаты Никъала растадонтимæ эмиграцигонд æрцыд Цæгат Ирыстонмæ, уыцы аз Никъала ссис Цæгат Ирыстоны Ревтрибуналы сæрдар. 1917-1921 азты Хуссар Ирыстоны æрцæугæ цауты тыххæй Гæдиаты Никъалайы мысинæгтæ æвдисæг сты уыцы заманы Хуссар Ирыстоны æхсæнадон политикон царды æндыгъд атмосферæйæн, зыны сæ авторы æрмдзæф, йæ политикон цæттæдзинад æмæ Ирыстоны адих кæныны ныхмæ тохмæ кæй бахаста, уыцы хайбавæрд.
1923 азы Гæдиайы-фырт фæстæмæ æрыздæхт æмæ бирæ азты фæкуыста Хуссар Ирыстоны автономон областы, уыд Хуссар Ирыстоны автономон областы юстицийы комиссар, Областон тæрхондоны сæрдар, автономон областы прокурор, Хуссар Ирыстоны автономон областы мидхъуыддæгты адæмон комиссар æмæ Централон æххæстгæнæг комитеты сæрдары хæдивæг. Уыд Æппæтцæдисон Коммунистон (б) партийы уæнг.
Карьерон перспективæтæ чи нæ агуырдта, уыцы ахуыргонд интеллигент бæрзонд бынæтты урæд цыд æнæ йæхи фæндонмæ гæсгæ. Областы прокуроры бынаты кусгæйæ фыццаг бонтæй фæстæмæ Гæдиаты Никъалайы бахъуыд йæхисæрмагонд рæстæгыл къух сисыны сæр. Куыстытæ уыдысты æнæкæрон. Гæдиаты Никъала зындзинæдтæй нæ тарст, æмæ уайтагъд йæ къухмæ райста хъуыдæгтæ. Йæ прокуророн архæйдтытæ, йæ къахдзæфты никуы фæзынд ныхмæвæрддзинæдтæ йæ хæс æмæ хæрзæгъдаудзинады хсæн. Æмæ Гæдиаты Никъала алы хатт дæр уыцы иугъæдондзинады уыдта йæ царды нысан. Гæдиаты Никъала, хæдбар адæймаг уæвгæйæ, Централон Æххæстгæнæг Комитеты областы уæлдай вазыгджындæр проблемæтыл уынаффæ кæнгæйæ алы хатт дæр фидар æмæ принципиалон позицитыл кæй хæцыд, уыдæттæ къух нæ лæвæрдтой Гуырдзыстоны Мидхъуыддæгты Адæмон Комиссариаты репрессивон системæйæн, хъыгдардта сæ, æгоммæгæс адæймагыл нымад сæм уыд, æмæ æппынфæстаг фæхауæггаг йæ бынатæй, уымæн æмæ уыцы азты прокуророн хæдбардзинад, уæлдайдлæр та процессуалон нæ, фæлæ политикон, ада-гъа æмæ гæнæн уыдаид, æмæ, куыд кодтой, афтæ фæстæдæр ахст æрцыд ГССР Мидхъуыддæгты Адæмон камисариаты Паддзахадон æдасдзинады управленийы 4 æм хайдады къухæй.
Йе взонджы бонтæй фæстæмæ революцион змæлдимæ баст чи уыд, уыцы Гæдиаты Никъала 1937 азы репрессигонд æрцыд «контрреволюцион архайды хайад исыны» тыххæй; йæхи азымджыныл нæ банымадта, фæдагуырды рæстæджы йæхи æвдыста фæндвидар æмæ æнæбасæттонæй. Дзырдта, зæгъгæ, «Сталинæй Хуыцау аразæн нæй». 1937 азы 25 июны йын рахастой иууыл карздæр æфхæрд, фехсыны тæрхон. Гуырдзыстоны æхстæрцæудджыты номхыгъдтæм гæсгæ тæрхонрахаст æххæст æрцыд дыккаг бон, 26 июны. Сусæггонд æрцыд йæ баныгæныны бынат. Фæстæдæр Гæдиаты Никъала реабилитацигонд æрцыд ССР Цæдисы Уæлдæр тæрхондоны Æфсæддон коллегийы 1958 азы 29 майы рахæсгæ Хатдзæг №4н-1169/58 мæ гæсгæ; хъуыддаг æхгæд æрцыд, фыдракæнддзинад æм кæй нæ разынд, уымæ гæсгæ.
Гæдиаты Секъайы фырт Никъалайы мысынад алы хатт дæр уыдзæн нæ зæрдæты. Рухсаг уæд!
